بشری

شب قدر در طول سال بيش از يك شب نيست و آن شب نيز در ماه مبارك رمضان واقع شده است. اين مساله ، مورد قبول همه مسلمانان است كه هيچ گونه شك و ترديدي در آن وجود ندارد؛ زيرا از سويي خداوند در قرآن مي فرمايد: «ماه رمضان ماهي است كه قرآن در آن نازل شده است» (بقره /185)
و از سوي ديگر در آيه اول سوره قدر مي خوانيم «ما آن (قرآن) را در شب قدر فروفرستاديم.» از همراه كردن اين دو آيه مباركه به يكديگر چنين نتيجه گيري مي شود كه شب قدر خارج از ماه مبارك رمضان نيست و حتما در اين ماه قرار دارد.
بنابر روايات اسلامي خداوند اجابت را در ميان دعاها پنهان كرده است تا مومنان به همه دعاها روي آورند. همان گونه كه وقت مرگ را پنهان كرده است تا مردم در همه حال پذيراي آن باشند.
وقت قيامت و ظهور امام زمان عج را نيز مخفي كرده تا اهل معصيت آنها را دستاويزي براي نيل به مقاصد شوم خود قرار ندهند و در مقابل مومنان در همه حال مراقبت بيشتري از خود نشان دهند. بر همين مبنا شب قدر مخفي است و زمان دقيق آن مشخص نيست.
امام علي ع دليل مخفي بودن شب قدر را در اين مي داند كه مومنان شبهاي بيشتري را قدر بدانند و به آرزوي درك فضيلت آن به كارهاي نيك و عبادت بيشتري پرداخته و از معاصي و زشتي ها دوري گزينند و در پرستش خداوند تلاش بيشتري نمايند.
از سوي ديگر شب قدر بايستي مخفي باشد زيرا اگر شب خاصي معين مي شد، برخي افراد بر اثر توفيق شب زنده داري و احيائ آن به عجب و غرور مبتلا مي شدند اما هنگامي كه زمان آن معين نباشد، بر اثر مواظبت بيشتر، ملكات فاضله در نفس شان راسخ تر مي شود و در نتيجه از بركات و فيوضات بيشتري در اين شبها بهره مند مي شوند.
اگر اين شب معلوم بود، حرمت و عظمت درخور شان را نداشت ، زيرا مردم همواره براي هر چه كه از ديد آنها مخفي است ، احترام بيشتري قائلند.

قُلْ لَئِنِ اجْتَمَعَتِ الْإِنْسُ وَ الْجِنُّ عَلي‏ أَنْ يَأْتُوا بِمِثْلِ هذَا الْقُرْآنِ لا يَأْتُونَ بِمِثْلِهِ وَ لَوْ کانَ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ ظَهيراً * اسرا/88
(ای پیامبر، بگو: اگر همه جن و انس متحدشوند که کتابی مانند این قرآن بیاورند، هرگز نمی توانند هر چند که بعضی پشتیبان بعض دیگر باشند) در این آیه به صراحت در تمام خصوصیات قرآن وصفات کمالیه ای که از نظر لفظ و معنا دارد، تحدی شده است ، یعنی غیر ازفصاحت و بلاغت سایر جنبه های قرآن نیز مورد تحدی قرار گرفته و در ضمن این تحدی محدود به مدت معین نیست ، بلکه تا امروز نیز این ندای مبارزه طلبی قرآن در گوش تاریخ پیچیده است و همه فصحاء و بلغاء و دانشمندان را به مبارزه می طلبد، تا اگر می توانند کتابی مانند آن بیاورند، اما قرآن خود به صراحت اعلام می کند که اگر همه جن و انس هم جمع شوند و یکدیگر رامعاضدت و یاری کنند باز هم قادر نخواهند بود. (ترجمه المیزان: ج‏13، ص: 279)
ايـن آيـه بـا صـراحـت تـمـام ، هـمـه جـهانيان را اعم از كوچك و بزرگ ، عرب و غير عرب ، انـسانها و حتى موجودات عاقل غير انسانى ، دانشمندان ، فلاسفه ، ادباء، مورخان ، نوابغ و غـيـر نـوابـغ ، خـلاصـه هـمه را بدون استثناء دعوت به مقابله با قرآن كرده است و مى گـويـد اگـر فـكـر مـى كـنـيد قرآن سخن خدا نيست و ساخته مغز بشر است ، شما هم انسان هـسـتـيـد، هـمـانند آن را بياوريد و هر گاه بعد از تلاش و كوشش همگانى ، خود را ناتوان يافتيد، اين بهترين دليل بر معجزه بودن قرآن است .
ايـن دعـوت بـه مـقـابـله كـه در اصـطـلاح علماء عقائد، (تحدی) ناميده مى شود يكى از اركـان هـر مـعـجـزه اسـت ، و هـر جـا چـنـين تعبيرى به ميان آمد به روشنى مى فهميم كه آن موضوع ، از معجزات است .
در اين آيه چند نكته جلب توجه مى كند:

صفحات: 1· 2

درباره نزول قرآن در شب قدر چند قول وجود دارد:
1ـ اين‏كه آغاز نزول قرآن شب قدر بوده است؛ 2ـ اين‏كه تمام قرآن در شب قدر به آسمان دنيا نازل شده و سپس به تدريج در طى 23 سال بر پيامبر(ص) نازل شده است؛ 3ـ اين‏كه نزول واقعى تمام قرآن بر پيامبر(ص) در شب قدر بوده و سپس در طى بيست و سه سال نزول تدريجى داشته است. درباره اين‏كه نزول قرآن قبل يا بعد از بعثت بوده است، آنچه به طور مسلم مى‏توان گفت اين است كه اولين نزول تدريجى قرآن با انگيزش و بعثت پيامبر(ص) قرين بوده است و با نزول نخستين آيات سوره «علق» آن حضرت به رسالت مبعوث گرديده ‏اند و سپس ديگر آيات نازل شده است. امّا درباره نزول دفعى آن به طور قاطع نمیتوان سخنى گفت.لکن از آنجا که وحي رسالي بعد از بعثت مفهوم دارد,مي توان گفت که بعد از بعثت بوده است.
درباره كيفيت نزول قرآن، دو گونه آيات را میتوان دسته‏ بندى كرد:
1.آياتى كه بر نزول قرآن در شب قدر و ماه رمضان دلالت دارد؛
مانند آيه 185 سوره «بقره»، آيه 3 سوره «دخان» و آيه 1 سوره «قدر».
2.آياتى كه بر نزول تدريجى قرآن در طول 20 تا 23 سال دلالت دارد؛
مانند آيه 106 سوره «اسراء» و آيه 32 سوره «فرقان». در اينجا ممكن است سؤال شود: چگونه بين اين دو طايفه از آيات را جمع كنيم و زمان بعثت با قول نزول قرآن در شب قدر چگونه قابل جمع است؟

صفحات: 1· 2

هركدام از كتابهاى آسمانى براى خود نام خاصى داشته است،قرآن نيز كه مجموعه آياتى است كه از طريق وحى به جان ودل پيامبر گرامى اسلام نازل شده، داراى نام ويا نام هايى است كه در خود قرآن آمده است.
البته درست روشن نيست كه درزمان حيات پيامبر از قرآن به چه نام مشخصى ياد مى شد، اما تكرار كلمه قرآن در جاى جاى مجموعه وحى الهى، اين گمان را تقويت مى كند كه اين مجموعه به همان نام قرآن خوانده مى شد.
همچنين در رواياتى كه از پيامبر(صلى الله عليه وآله وسلم) وائمه(عليهم السلام) درباره فضل قرآن نقل شده نام “قرآن” و"مصحف” و"كتاب الله” تكرار شده است.
به هرحال براى قرآن اين كتاب آسمانى مسلمانان، نام هاى گوناگونى در خود قرآن اطلاق شده است كه هركدام بيانگر بعد خاصى از قرآن وداراى بار ويژه اى است.
درمورد تعداد نام هاى قرآن بعضى ها افراط كرده وهر صفتى را كه در قرآن براى قرآن ذكر شده است،به عنوان “نام” تلقى كرده اند مثلاً از قاضى شيظله نقل شده كه قرآن پنجاه وپنج اسم دارد(1) در مقابل بعضى ها هم گفته اند قرآن فقط يك اسم دارد وآن قرآن است وبقيه همه صفات قرآن مى باشد.
ما تصور مى كنيم همانگونه كه قول اول نمى تواند قابل قبول باشد ومثلاً نمى توانيم يكى از اسامى قرآن را عربى ويكى را امر ويا حبل بدانيم، همچنين قول دوم نيز با واقع تطبيق نمى كند زيرا نام هائى مانند فرقان وذكر وكتاب اگر هم در قرآن به عنوان صفت ذكر شده باشد لااقل در عرف مسلمين به عنوان نام تلقى شده است ومى توان آنها را “علم منقول” دانست همانگونه كه خود كلمه “قرآن” نيز همين حكم را دارد.

صاحب التمهید از قاضی عُزَیزی، 55 نام برای قرآن ذکر می کند که 43 نام آن با نام هایی که مرحوم ابوالفتوح رازی بیان کرده،

صفحات: 1· 2